Phần mộ chính là nơi an táng linh cữu của tổ tiên – nơi các bậc tiền bối được yên nghỉ vĩnh hằng. Là phương thức chôn cất truyền thống của dân tộc Hán từ hàng ngàn năm nay, việc lựa chọn đất lập mộ được xem là vấn đề vô cùng trọng yếu. Sự sắp đặt, điều chỉnh phần mộ không chỉ ảnh hưởng đến sự an nghỉ của người đã khuất mà còn liên hệ mật thiết đến vận mệnh, tài lộc và phồn vinh của các đời con cháu sau này.
Nội Dung Bài Viết
1. Phần Mộ – Không Gian An Táng Linh Cữu
Phần mộ là nơi mai táng người chết, còn được gọi là “doanh” trong đời Hán hay “vườn” khi nói về mộ của các đế vương, hoàng hậu, phi tần. Với tư cách là không gian sống của hồn ma, phần mộ được hình dung như một phiên bản thu nhỏ của âm gian – nơi mà nhiều truyền thuyết, câu chuyện về ma quỷ đều có nguồn gốc từ đây. Vì vậy, việc xây dựng, bố trí phần mộ theo lễ nghi nhất định nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho các linh hồn yên tâm ở lại, từ đó góp phần mang lại bình an cho gia đạo.
2. Phong Thủy Âm Trạch Trong Lựa Chọn Phần Mộ
Kể từ thời xã hội nguyên thuỷ cho đến Hậu Tần, con người đã ý thức được tầm quan trọng của việc chọn đất mai táng. Sau này, phong thủy âm trạch ra đời nhằm chỉ dẫn cách lựa chọn phần mộ sao cho hài hòa với năng lượng của thiên nhiên. Theo quan niệm phong thủy, các yếu tố như hình thể đất, hướng nhà mộ, sự điều chỉnh của long mạch, núi non và nguồn nước xung quanh sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến “cát – hung” của gia đạo. Một phần mộ được xếp đặt tốt không những giúp linh hồn của tổ tiên an nghỉ mà còn tạo nền tảng để con cháu sau này phát đạt, tránh được những bất lợi về tài lộc và sức khỏe.
Trình tự thao tác khi khảo sát phần mộ theo phong thủy thường đi theo nguyên tắc “trước hình pháp – sau lý khí”:
- Trước hình pháp: Quan sát hình thế, địa mạo xung quanh, tìm long mạch, xác định núi nhỏ, đường nước…
- Sau lý khí: Xác định phương hướng, long mạch âm dương và điểm huyệt của mộ phần.
3. Phong Thủy Bảo Địa – Bảo Vệ Gia Đạo Qua Phần Mộ
Sử dụng thuật phong thủy trong việc chọn đất lập mộ chủ yếu nhằm mục đích “hoá hung thành cát”, tức là chuyển hóa những điều xấu, hung tai thành may mắn, cát phúc. Người xưa thường tin rằng phần mộ của tổ tiên nếu được sắp đặt tốt đẹp sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến sự bần cùng hay thành đạt của các thế hệ sau. Nhiều lời ngạn, tục ngữ và tác phẩm văn học cổ truyền đã nhấn mạnh vai trò của phong thủy bảo địa. Ví dụ, tác phẩm “Tân Tề hài – Chư Diên Hoè” đã khẳng định rằng, chính nhờ phong thủy âm trạch tốt mà gia đình có thể “đại quý” trong tương lai.
Việc làm sạch, chuẩn bị tinh thần của thầy phong thủy trước khi khảo sát phần mộ – như tắm gội, kiêng đồ mặn, ăn chay… – cũng là một phần không thể thiếu trong nghi thức phong thủy, thể hiện sự thành tâm, góp phần thu hút năng lượng tích cực cho mộ phần.
4. Phân Biệt Giữa “Phần” Và “Mộ” – Ý Nghĩa Và Vai Trò
Trong ngôn ngữ cổ, “phần” và “mộ” có những ý nghĩa riêng biệt:
- Phần thường chỉ những đống đất được đắp lên cao, thể hiện về mặt hình thức, kích thước, độ cao của khu vực mai táng. Phần mộ được coi là biểu hiện của địa vị, đẳng cấp và mức độ giàu sang của gia đình.
- Mộ mang nghĩa chôn cất, là nơi cất giữ thi thể người đã khuất, là nơi tổ tiên được tưởng nhớ, nơi mà con cháu đến để cầu an và thờ cúng.
Sự kết hợp giữa mộ và phần (gò mộ, lăng mộ) càng thể hiện rõ sự khác biệt về địa vị và tầm quan trọng của mỗi ngôi mộ. Ví dụ, các mộ của vua chúa hay các bậc đế vương thường được xây dựng thành lăng – một hình thức mộ sang trọng, đẳng cấp cao nhất.
5. Gò Mộ Và Lăng Mộ – Kiến Trúc Và Ý Nghĩa Tâm Linh
Theo lịch sử, gò mộ là núi đất được đắp lên nhằm tạo nên phần mộ cao, thể hiện quyền thế, địa vị và sự giàu sang của gia chủ. Từ thời Xuân Thu – Chiến Quốc, việc đắp gò mộ đã trở thành một phong tục lễ nghi quan trọng.
- Gò mộ: Được sử dụng để đánh dấu và thể hiện sự khác biệt giữa mộ của người giàu có, quyền thế và người bình dân.
- Lăng mộ: Thường được dùng cho các bậc đế vương, với kiến trúc, điêu khắc và môi trường xung quanh được thiết kế hài hòa, thể hiện sức mạnh của nhà nước và quyền lực của vua chúa.
Những quy định về hình dạng, kích thước của gò mộ và lăng mộ không chỉ là biểu hiện văn hóa, mà còn được cho là có tác động phong thủy, giúp bảo vệ linh hồn người đã khuất và tạo ra nguồn cát phúc cho gia đình.
6. Kết Luận
Việc lựa chọn đất lập mộ – hay phong thủy âm trạch – không chỉ là vấn đề về nghi lễ, truyền thống mà còn là một nghệ thuật và khoa học tinh vi nhằm đảm bảo sự an nghỉ của tổ tiên, bảo vệ gia đạo và đem lại phồn vinh cho các thế hệ sau. Từ việc sắp đặt phần mộ cho đến việc bố trí gò mộ, lăng mộ, mỗi chi tiết đều phản ánh niềm tin sâu sắc của người Việt vào quyền lực của thiên nhiên và khí vận. Chính vì thế, trong mỗi gia đình, sự lựa chọn và sắp đặt phần mộ cần được thực hiện một cách cẩn trọng, trang nghiêm và tuân theo các nguyên tắc phong thủy đã được truyền lại qua nhiều thế hệ.