Trạng nguyên là danh hiệu cao quý nhất dành cho người đạt thành tích cao nhất trong kỳ thi Đình – kỳ thi cuối cùng và khó khăn nhất trong ba kỳ thi của hệ thống thi cử thời phong kiến: thi Hương, thi Hội và thi Đình. Người đỗ trạng nguyên sẽ được phong học vị tiến sĩ và tham gia vào ban cố vấn cấp cao cho Hoàng đế Đại Việt. Các danh hiệu khác trong kỳ thi Đình là Bảng nhãn và Thám hoa, lần lượt dành cho người đạt vị trí thứ hai và thứ ba.
Nội Dung Bài Viết
Trạng Nguyên Đầu Tiên Của Việt Nam Là Ai?
Trạng nguyên đầu tiên của Việt Nam là Nguyễn Quan Quang, đỗ trong kỳ thi Bính Ngọ năm 1247 dưới triều đại nhà Trần. Ông sinh ra tại xã Tam Sơn, huyện Đông Ngàn, trấn Kinh Bắc (nay thuộc tỉnh Bắc Ninh). Nguyễn Quan Quang được biết đến không chỉ vì học vấn uyên thâm mà còn bởi những đóng góp quan trọng trong công cuộc kháng chiến chống quân Mông Cổ lần thứ nhất (1258).
Sau khi đỗ Trạng nguyên, Nguyễn Quan Quang được giao nhiệm vụ thương nghị với tướng Mông Cổ. Nhờ kiến thức sâu rộng và tài năng đối đáp, ông đã thuyết phục được tướng Mông Cổ hoãn binh. Vua Trần Thái Tông đã phong ông là Bộc xạ (tương đương Tể tướng). Sau khi về già, ông trở về quê hương, mở trường dạy học và được người dân kính trọng, thờ phụng như một vị thành hoàng.
Một Số Trạng Nguyên Qua Các Thời Đại Phong Kiến Việt Nam
Thời Nhà Trần (9 vị)
- Nguyễn Quan Quang: đỗ trạng nguyên khoa Bính Ngọ (1247), quê Bắc Ninh.
- Nguyễn Hiền: đỗ trạng nguyên khoa Đinh Mùi (1247), quê Nam Định.
- Trần Quốc Lặc: đỗ trạng nguyên khoa Bính Thìn (1256), quê Hải Dương.
- Trần Cố: đỗ trạng nguyên khoa Bính Dần (1266), quê Quảng Bình.
Thời Nhà Lê Sơ (20 vị)
- Nguyễn Trực: đỗ trạng nguyên khoa Nhâm Tuất (1442), quê Hà Tây (nay thuộc Hà Nội).
- Lương Thế Vinh: đỗ trạng nguyên khoa Quý Mùi (1463), quê Nam Định.
- Nguyễn Giản Thanh: đỗ trạng nguyên khoa Mậu Thìn (1508), quê Bắc Ninh.
- Nguyễn Bỉnh Khiêm: đỗ trạng nguyên khoa Ất Mùi (1535), quê Hải Phòng.
Thời Lê Trung Hưng (6 vị)
- Nguyễn Xuân Chính: đỗ trạng nguyên khoa Đinh Sửu (1637), quê Bắc Ninh.
- Nguyễn Quốc Trinh: đỗ trạng nguyên khoa Kỷ Hợi (1659), quê Hà Nội.
- Đặng Công Chất: đỗ trạng nguyên khoa Tân Sửu (1661), quê Hà Nội.
- Trịnh Tuệ: đỗ trạng nguyên khoa Bính Thìn (1736), quê Thanh Hóa.
Nghi Thức Ban Thưởng Cho Tân Trạng Nguyên (Tiến Sĩ)
Sau khi kết thúc kỳ thi Đình, triều thần sẽ hành lễ và tự ban mang bảng vàng. Các tiến sĩ sẽ được xướng danh và dẫn vào quỳ trước ngự đạo. Quan lễ bộ sẽ đọc danh sách các tân tiến sĩ và các vị trí đạt được, sau đó các tân tiến sĩ sẽ được trao ban mũ, áo, đai và tham gia vào nghi thức ban yến ở bộ lễ. Cuối cùng, các tân tiến sĩ sẽ trở về quê hương để vinh quy bái tổ, được đón tiếp trọng thể với trống chiên và nghi thức truyền thống.
Trên đây là bài viết về các Trạng nguyên qua các triều đại phong kiến Việt Nam. Trạng nguyên không chỉ là biểu tượng của học vấn và trí tuệ mà còn là những người có đóng góp quan trọng trong việc xây dựng và bảo vệ đất nước. Sự kính trọng và tôn vinh dành cho các Trạng nguyên là minh chứng cho tầm quan trọng của giáo dục và tri thức trong lịch sử phát triển của dân tộc.